Trích Nghệ Thuật Tạo Hình Việt Nam Hiện Đại – Huỳnh Hữu Ủy – VAALA xb, California, 2008
Trong ký ức của hội họa hiện đại Sài Gòn, chúng ta còn nhớ đến lần bày tranh chung của Hồ Hữu Thủ, Nguyên Khai, và Nguyễn Trung tại có sở Pháp Văn Đồng Minh Hội từ ngày 2 thưới 10-11-1970. Trong dịp này, Hồ Hữu Thủ được ghi nhận là kỹ thuật tạo hình và bố cục hơi gần với Nguyễn Trung, một bố cục cân đối và trau chuốt (ở các bức Yên tịnh, Thiếu nữ xanh, Khỏa thân). Trong tranh Nguyễn Trung là cái đẹp khô (seefchee beauté) thì ngược lại nơi Hồ Hữu Thủ thực hết sức tươi mát. Nơi một thung lũng yên tĩnh, nơi ngực trần thiếu nữ khỏa thân, hay nơi những đóa hoa nõn, những búp lá non mạnh mẽ đâm chồi… Tranh Hồ Hữu Thủ là một bừng nở mới mẻ của cái đẹp vừa được vén lên (Khu vườn thức giấc), đó là vẻ ngây dại của một thiếu nữ ngực trần trong khu vườn hoang sơ, tinh khiết.
Cái thơ mộng của Hồ Hữu Thủ thoát ra từ khắp cùng, từ những đường nét trau chuốt tỉ mỉ nhất về một thiếu nữ ngây thơ nghiêng mình trên một nụ hoa, cạnh một luống hoa và lá với những búp mạnh, đầy sức sống, cạnh một con ngựa đội tràng hoa đã được kiểu thức hóa. Người, vật, thiên nhiên đều đã được lựa chọn và biểu tượng hóa, không còn hợp lý với cái nhìn bình thường, tất cả đều hiện ra trong một bầu không khí chung đẹp đẽ, tươi mát, hồn nhiên, tổng hòa trong một bút pháp vừa thực vừa siêu thực, để đi tới cái đẹp tinh túy của nghệ thuật tượng trưng, có lẽ vì thế mà một người Âu Châu thích hội họa, trong tuần lễ bày trưng này, trên nhật báo Journal d’Extrême-Orient đã so sánh Hồ Hữu Thủ với Chagall, và vì vẻ hồn nhiên trau chuốt mà đối chiếu với Henri Rousseau.
Cũng trong chiều hướng trên, nhưng một vài năm sau, khoảng 1973-1975, Hồ Hữu Thủ có ít nhiều biến chuyển, như ở các bức Người và gà trống, Đầu bò, màu sắc và đường nét được tiết chế hơn, hơi khắc khổ, đạm bạc và nhờ thế mà bắt đầu lộ ra nhiều chiều sâu và cá tính.
Ngoài sơn dầu, Hồ Hữu Thủ còn thực hiện nhiều tranh mộc bản và sơn mài. Anh là một trong những họa sỹ trẻ hiếm hoi đầu tiên tại miền Nam sau dấu mốc 1954 chuyên sâu về sơn mài, tiếp tục truyền thống sơn mài của các họa sỹ xuất thân từ Trường Mỹ Thuật Đông Dương, mà cùng lúc lại biết vận dụng cách nhìn mới trong những phát biểu rất hiện đại.
Sau năm 1975, có lẽ do nhiều thuận lợi của hoàn cảnh (giả dụ, việc mua bán tranh sơn mài trở thành một hiện tượng thời thượng, nhiều người đổ xô đi mua tranh sơn mài để mang ra nước ngoài trong những đợt di tản, nhiều Việt kiều và khách nước ngoài lùng kiếm tranh sơn mài của Nguyễn Gia Trí, Thành Lễ, Nguyễn Văn Minh và các họa sỹ cao tay nghề khác. Đã có một thị trường tiêu thụ tranh sơn mài với giá rất cao, đã có nhiều người lưu tâm và quý trọng tiếng nói của nghệ thuật dân tộc qua chất liệu và kỹ thuật đặc biệt này), Hồ Hữu Thủ đã nâng cao nghệ thuật sơn mài của anh lên đến cực điểm. Anh đã chuyển tất cả từ sơn dầu sang sơn mài, nhờ vào cái hấp dẫn kỳ diệu của chất liệu này, anh càng phát huy nghệ thuật của mình đến chỗ tuyệt hảo, tạo được tiếng nói và một phong cách rất hiện đại cho một dòng nghệ thuật truyền thống trước đây chưa được mở rộng. Nguyễn Trọng Chức, một nhà báo thường viết về mỹ thuật ở Sài Gòn, trong kỳ triển lãm mới nhất của Hồ Hữu Thủ với 5 người bạn khác của anh ở nhà Bảo Tàng TP HCM năm 1994, đã chẳng nhầm lẫn chút nào khi gọi anh là một thuật sĩ của nghệ thuật sơn mài.
Mấy năm gần đây, chúng ta vui mừng vì nhiều họa sỹ trong nước đã có dịp đi ra nước ngoài, tiếp xúc, trao đổi, quan sát và nghiên cứu về nghệ thuật bên ngoài, đối với chung ta đó là cách hay nhất để đưa nền nghệ thuật Việt Nam đến với nghệ thuật thế giới. Và trong những đợt sóng giao lưu như thế, Hồ Hữu Thủ đã có dịp thực hiện chuyễn đi 5 tuần lễ sang Singapore với họa sỹ Trịnh Thanh Tùng vào năm 1991, thực hiện được một cuộc triển lãm ở Trung Tâm Thương Mại Scotts với nhiều tiếng vang rất tốt. Năm 1994, Hồ Hữu Thủ lại có dịp đi qua Pháp. Bản tin trên tờ báo Diễn đàn ở Pháp cho biết: Thành phố Aulnay-sous-Bois thuộc ngoại thành Paris về phía Bắc, đã mở một cuộc triển lãm lớn về hội họa Việt Nam hiện đại tại trung tâm văn hóa Espace Jacques Prévert trong tháng 4 năm 1994. Cuộc triển lãm này do hội Đoàn kết Y học Pháp Việt ASMFV khởi xướng, đã trưng bày hơn 70 tranh sơn dầu, lụa, màu nước của các họa sỹ Hồ Hữu Thủ và con trai Hồ Hồng Lĩnh, Nguyễn Lâm và con gái Huyền Lam, cùng với Thọ Văn, Đào Trọng Lưu.
Cuộc triển lãm có quy mô lớn, vì phòng tranh rộng và thiết bị hiện đại, đã thành cộng về hai mặt nghệ thuật và thương mại… (Đặng Tiến, Hội họa Việt Nam tại Pháp, Diễn Đàn, số 30 ngày 1-5-1994).
Rồi sau đó, Hồ Hữu Thủ và Nguyễn Lâm đã cùng với các họa sỹ Việt Nam đang sống ở Pháp: Thái Tuấn, Nguyễn Cầm, Lê Tài Điển và Philippe Franchini (nguyên giám đốc Galerie Dolce Vita ở Sài Gòn trước năm 1975) mở một cuộc triển lãm tập thể dưới tên gọi chung Gốc rễ (Racines) ở Galerie Bellint, 28 bis Bd.de Sébastopol, 75004 Paris, sát cạnh ngya Trung tâm Văn Hóa G.Pompidou, từ ngày 7 đến 30 tháng 7, 1994. Cuộc triển lãm này khai mạc cùng lúc với 11 phòng triển lãm khác ở Paris, do các nghệ sỹ đến từ các quốc gia nói tiếng Pháp, trong dịp Liên hoan Văn Hóa Thể Thao các nước nói tiếng Pháp.
Đôi nét tiểu sử của Hồ Hữu Thủ: sinh năm 1940 ở tại Nghệ An; tốt nghiệp Trường Quốc Gia Cao Đẳng Mỹ Thuật Sài Gòn năm 1963. Giảng dạy ở Trường Mỹ Thuật Sài Gòn từ năm 1972-1975. Trước 1975, anh là hội viên Hội Họa sỹ Trẻ Việt Nam và hiện nay là hội viên Hội Nghệ Sỹ Tạo Hình Trung Ương và Hội Mỹ Thuật TP HCM.
